تاریخچه نخستین اعزام دانشجویی

نخستین گروه از دانشجویان ایرانی در دوره ی صفویه به خارج از کشور فرستاده شده اند، در آن دوران به دلیل ارتباط نزدیک میان ایران و اروپا شاه‌عباس دوم، چند تن از جمله محمد زمان خان را برای فراگیری هنر نقاشی به ایتالیا فرستاد.

اعزام دانشجو در دوره صفویه برای مدتی متوقف شد تا اینکه به دنبال شکست های ایران از روسیه، سیاستمداران متوجه عقب‌ماندگی ایران نسبت به دیگر کشورهای اروپایی در حوزه‌های علمی و صنعتی شدند.

پس از چند سال عباس میرزا و قائم مقام فراهانی، دریافتند که بدون آشنایی با فنون نظامی و علوم جدید، نمی توان در برابر هجوم بیگانگان مقاومت کرد، به همین دلیل در این زمان، گروه هایی برای فراگیری علوم و فنون به خارج فرستاده شدند، عباس میرزا در سال ۱۱۹۰ خورشیدی ۲ تن را برای آموختن هنر و پزشکی به خارج فرستاد و چهار سال بعد دوباره پنج تن را به انگلیس فرستاد.

بعد از عباس میرزا، میرزا تقی خان امیرکبیر با آگاهی از نقص و کمبود مؤسسات فرهنگی و علمی نسبت به تاسیس مدرسه دارالفنون اقدام کرد که این مسئله از جمله مهمترین خدمات این چهره نام آور محسوب می شود.

با تاسیس دارالفنون دانش آموزان ایرانی دیگر مجبور به گذراندن دوره های ابتدایی تحصیل در خارج نبودند و می‌توانستند تحصیلاتشان را تا حد متوسطه در ایران انجام دهند و بعد برای ادامه تحصیل به خارج بروند. بنابراین در این زمان گروهی شامل ۴۲ تَن از دانش آموختگان دوره نخست دارالفنون در ۱۲۳۷ خورشیدی به فرانسه فرستاده شدند اما از این پس تا ۱۲۹۰ خورشیدی، این فرآیند متوقف شد و تنها افرادی که توانایی مالی داشتند، فرزندان خود را به خارج از کشور می فرستادند.

اعزام دانشجو در دوران قاجار نیز به شکل محدود ادامه داشت تا اینکه پس از پایان حکومت قاجار و در خرداد ماه سال 1307 خورشیدی با تصویب قانون اعزام محصلان به خارج توسط مجلس شورای ملی  و با تایید رضاخان اعزام با جدیت بیشتری دنبال شد.

پس از تصویب این قانون نخستین گروه دانشجویان، متشکل از ۱۱۰ تَن با هزینه دولت برای تحصیل به خارج از کشور اعزام شدند که از این تعداد بیش از ۱۰۰ تَن از آنها به فرانسه و مابقی به آلمان رفتند.

از مهمترین دانشجویان اعزامی در این دوره می توان به این افراد اشاره کرد

• مهدی بازرگان
• علی شایگان
• مهدی آذر
• کریم سنجابی
• عبدالله ریاضی
• لطفعلی صورتگر
• و غلامعلی فریور